د بهاندو اوبو پرغاړه د کروندې وړ د مځکې يو هواره غټه برخه “کڅ” نومېږي. که چېرته دا ټوټه وړه وي او شاوخوا يې غرونه، غونډۍ ليا کندې وي نو هغه ته بيا “کڅۍ” ويل کېږي. په جنوبي پښتونخوا کی يوه سيمه د گل کڅ په نوم شته.
د شاه مامود ليکنه
د بهاندو اوبو پرغاړه د کروندې وړ د مځکې يو هواره غټه برخه “کڅ” نومېږي. که چېرته دا ټوټه وړه وي او شاوخوا يې غرونه، غونډۍ ليا کندې وي نو هغه ته بيا “کڅۍ” ويل کېږي. په جنوبي پښتونخوا کی يوه سيمه د گل کڅ په نوم شته.
د شاه مامود ليکنه
د افغانستان په ختیځ ولایت لغمان کې هم د کڅ په نامه ځو ځایونه شته چې د کابل، جلال اباد پر لویې لارې پرتې دي.
دغه ځایونه لکه څنګه چې په لیکنه کې یادونه شوې، د کابل سیند ته څېرمه پراته دي. لکه عزیز خان کڅ، کاکڅ، الفت کڅ( الفت کڅ- د پښتو ژبې د وتلي لیکوال، ادیب او فیلسوف ګل پاچا الفت اصلي ځای دی).
ما د پوهاند عبدالشکور رشاد په یوه څېړنیزه لیکنه هم د کڅ همداسې تعریف او پېژندنه لوستې وه.
په هر حال ستاسو د دا ډول معلوماتو له شریکولو، نورو څېړنیزو لیکنو نړۍ نړۍ مننه، الله پاک دې درته نور توفیق هم درکړي
زمونږ د کلي ترڅنګ هم یو ځای شته چې د کڅۍ په نوم یادیږي دغه ځای د ننګرهار د بهسودو ولسوالۍ پورې تړلی دی. په دغه ځای کې د اوبو یوه روانه ویاله بهږیږي چې د ویالې یو څنګ ته غونډۍ او کمرونه دي او بل اړخ ته يې د بزګرو پټي دي. په دغه ځای کې زیاتره بزګر شولې (وریجي) او غنم کري. دغه ځای د جلال اباد د ښارجنوب ختیځ ته پروت دی او د هډې اخوندزاده لویه لار هم له دغه ځایه تیریږي.
زمونږ د کلي یوې برخې ته کڅکۍ وايې
زموږ کلي کرک کې یو ځای ته کڅکۍ وايي.
د امير دوست محمد خان دواکمنۍ(١٨٢٦-١٨٦٣ ) زيږديز / میلادي په وخت کې د جبار خيلو د قبيلې مشر د احمد خان زوی عزيز خان و چې د جبار خيلو د مر يم خيلو په څا نګې پورې يې اړه در لوده٠ د عزيز خان پلاار احمد خان د ډيرې مودې له پاره د امير دو ست محمد خان د مشر ورور فتح خان له نږدې کسانو اومقربینو نه و چې هغه احمد خان اودهغه زوی عزیز خان ته د لغمان د کڅ په سيمه کې ځمکې د جاګیرپه ډول ورکړې چې بيا ورو سته نو موړې سيمه د هغه دزوی عزيز خان د نا مه له کبله تراو سه پورې د عز يز خان دکڅ په نا مه سره يا ديږي چې د ننګر هار ددرونټې سيمې ته نږدي پر ته ده او د پښتو ژبي د مشهور ليکوال او شا عر ارواښاد استاد ګل پا چا الفت مزار هم د کڅ عز يز خان په سيمه کې دکابل -جلال آباد د لویې لارې تر څنګ پروت دی.٠
کڅ یا کڅۍ : هغه ځمکه چې د سيند غاړې تر څنگ پرته وي . دبیلګې په ډول : دعزیزخان کڅ چې دلغمان یوه سیمه ده او دسیند پر غاړه پرته ده.
خو کڅ ډېر کله للمه یا یو فصله ځمکه وي اوبه نلري خو اکثر د سیند په غاړه وي کونړ کې موږ همداسې ځمکو ته کڅ وایو چې فقت غنم کوي او د کال نور فصلونه شاړه وي
کڅ، هغه ځای یا سیمې ته وايي چې د اوبو پر غاړه موقعیت ولري، خو له هغو اوبو څخه نشي خړوبیدلای