عبراني ژبه

د عبراني تورې د ” ايبري” نه راوتلی دی چې جمع يې ” ايبريم” او د حضرت ابراهيم عليه السلام يو صفتي تورې دی. تشريح يې ” هغه څوک چې پورې راووتل” کيدېشي.
د اسماني کتابونو لکه زبور، تورات او د انجيل د لومړيو صحيفو ژبه عبراني وه. په انجيل کې عبراني ته د ” يهودا” ژبه وايي ځکه هغه وخت ياني په اتم ق م پېړۍ کې دا د يو ملک نوم و. ځينو نورو ځايونو کې دا د ” کنعان ژبه ” هم بلل شوې ده.
عبراني د نړۍ تر ټولو زړو ژبو نه يوه گڼل کېږي چې ريښې يې سامي ژبو کې ورگډې شي. د دې تر ټولو زړې ليکلي بېلگې د ميلاد نه يو زر کاله پخواني دي. خو د دې ويونکي ورو ورو نورو ملکونو ته کډه شول او بيا د دې ژبې حال هم هغه شو، لکه چې اوس په پاکستان او هند کې د پښتو دې.
شاو خوا ۱۹۰۰ کاله عبراني د لاطيني په شان مړه ژبه وه. تر دويمې ميلادي پېړۍ ځينو خلکو دا ژبه وئيلې شوه خو خبرې به يې پرې نه کولې. يواځې په ديني کتابونو کې پاتې وه او څو ربايانو( يهودې ملايانو) به د دعاگانو اود مذهبي نمانځنو کې زمزمه کوله.
د عبراني ژبې د راژوندي کولو لپاره په نولسمې پېړۍ کې يو استاد کار پېل کړو. د ده نوم ” اېلزربن يهودا” و چې په ۱۸۵۸ م کې په بيلاروس کې زيږېدلې و. ده لوړې زدکړې په اروپا کې وکړې او نورې ژبې يې هم زده وې. د زدکړو نه ورستو ده په يروشلم کې ژوند پېل کړو اود معلمۍ سره سره د ژورناليسټ په توگه يې هم د ورځپاڼو او مجلو لپاره ليکنې کولې.
ده عبرني ژبه د يهودانو لپاره يو ملي سمبول وگرځوو او ولس ته يې ننگونه وکړه چې تر څو پخپلې ژبې کې خبرې ونکړي، يهودان به هم دغسې ترټلي خلک پاتې وي.
ده خپل زوی په سوچا عبراني نوم ونومولو چې ” زيون بن يهوده ” و. ميرمنې ته يې وويل چې په کورکې بله ژبه نه وايي. يوه ورځ ميرمنه يې وترټله چې ماشوم ته يې په بيلاروسي ژبې الله هو للي للو زمزمه کوو. هم دا ماشوم د اوسني عبراني ژبې لومړې ويونکې شو.
ده په ” بن يهوده” قاموس کار پېل کړو او د عبراني ژبې لپاره د کار سره سره د خپلو مخالفانو سره يې هم مبارزه کوله. د عبراني ژبې د پرمختگ لپاره يوه کمېټه جوړه کړه چې اوس د ژبې اکاډمي بلل کېږي.
د عبراني ژبې په راژوندي کولو کې يواځې د “بن يهودا” لاس نه و، بلکه د ختيځې اروپا نه په لوې شمېر د يهودانو بېرته خپل وطن ته تگ هم يو لوی سبب و. د دې ژبې په ژوندي کيدو، د اسرايل خپلواکه مملکت لپاره هم هلې ځلې پېل شوې.
اوس په نړۍ کې ۵.۳ ميلينه خلک چې زيات يې په اسرايل کې دي په دې ژبه خبرې کوي او خپله پرمخ تللې ميډيا لري.

صفيه حليم
د خپرېدو نېټه
۴ ستمبر ۲۰۱۳ م