حکيم خان سور

د هندوستان په لوېديځ کې د راجستان د اجمير په ښار کې د خواجه معين الدين چشتي زيارت نوم ډېرو خلکو اوريدلي وي او ځيني يې ممکن ليدو ته ليوالتيا ښاي.
خو د دې پراخې سيمې په ” اودې پور” کې د يو افغان حکيم خان سورشهيد د زيارت نه لږ خلک خبر دي. د راجستان شگلنه خاوره د راجپوت خلکو ټاټوبې دی. دوي د هند د دويمې طبقې (کشتري) خلک اوسېږي چې ميړانه يې په تاريخ کې ستايل شوې ده.
د راجستان پلازمينه جې پور نوميږي او په لويديځ کې يې د ” ميواړ ” په نوم څو واړه رياستونه و چې هر يو يې خپل راجه لرلو. ” اودې پور” هم داسې يو رياست و.
د شپاړسمې ميلادي پيړۍ په وروستيو لسيزو کې مغل باچا اکبر ميواړ ته څو وارې پوځ ورواستوو چې هغه زمکه هم د ده د سلطنت برخه شي. کله چې راجپوت يې د جنگ په ميدان کې مات نکړل نو عبادت ځايونه به يې ورته ورانول.
راجپوت د خپل دين او د کلتورد فنا کيدو له خطر سره مخ و او خپل دښمن ته د تسليميدو پرځاې جنگ يې غوره گڼلو. کله چې مغل په دې کې بريالي نشول نو اکبر باچا ورسره روغه وکړه، دوي د واکمنو لوڼې يې ځان ته په نکاح کړې چې د مخالفت لاره بنده کړي.
د” اودې پور” مهارانا پرتاپ سنگهه په ۱۵۷۲ م کې د خپل پلار اودې سنگهه د مړينې نه وروسته د واکمن په توگه په گدۍ کېناستو. د ده ورور شکتي سنگهه اکبر ته تسليم شو او ورور ته يې د مغلوسره د روغې جوړې وويل. خو مهارانه پرتاپ سنگهه به مغلو ته د يرغل گر په سترگه کتل او اکبر يې چري هم د هندوستان باچا وونه منلو. د پرتاپ سنگهه په پوځ کې پښتانه هم شامل و اوحکيم خان سور ده ده يو تکړه جنرال و.
د شير شاه سوري د ټبرهغو جنگيالو چې د مغلو د برياليتوب نه وروسته د هند ختيځ او جنوب کې ميشت و، له جنگه لاس نه و اخيستې. حکيم خان سور په حيدراباد (دکن) کې زيږېدلې او له هغه ځايه ميواړ ته تللې.
په ۱۵۷۶ م کې د مغلو يو لوې لښکر د جنگ لپاره ميواړ ته روان شو. د اودې پور نه ۴۴ کلوميټر شمال کې دشتې او غونډۍ دي او هم دلته يوه دره ” هلدي گهاټي” نومېږي. د جون د مياشتې په اتلسمه نيټه چې په هند کې له اسمانه اور ورېږي، راجپوت جنگيالي د حکيم خان سور په مشرۍ د مغلو مقابلې ته راووتل.
د جنگ لپاره په لومړي صف کې دواړو خواوو جنگي هاتيان (پيلان) ساتلي و. د راجپوت لښکر سره پينځلس هاتيان و خو د مغلو پيلان د اوسپنې په زنځيرونو يو بل د پښو پورې تړلي او د اوسپنې په پترو پوښلي و. د دوي په لويوغاښونو يې هم اوسپنه پوښلې وه او لکه د تورو يې کارول .
په پيلانو ناستوجنگيالو د مخې سره په مخالفانو د غشو ناتار جوړکړو نو د راجپوت لښکر پيلانو اخوا ديخوا منډې کړې. ورپسې په اسونو سپاره راوړاندې شول او د تورو جنگ پيل شو. حکيم خان سور پخپله هم په لومړي صف کې جنگيدو. کله چې مهارانه پرتاپ سنگهه د خپلو پيلانو حال وليدو نو دی په اس سپورشو او د جنگ ميدان ته يې ورودانگل. هغه وخت دی چې په کوم هاتي سپور و، د هغې په هوده (کجاوې) يوراجپوت زميندار کښيناستو او د هاتي مخ يې واړوو.
حکيم خان توره په لاس تر وروستيو شيبو جنگ کوو او اخر را پريوتو. د ده وژنه د مهارانه پرتاپ لپاره لوې گوزار و او هغه د ټپي اس سره د خپلو ملگرو په مرسته له هغه ځايه ووتلو. د هلدي گهاټي جنگ ايله څلور ساعته دوام وکړو او مغلو سپه سالار په جنگ کې د بري پيغام اکبر باچا ته واستوو.
کله چې د هلدي گهاټي نه د جنگ د شهيدانو جنازې پورته شوې نو د حکيم خان سور په لاس کې په وينو لړلې توره وه او هيچا دا د هغه له لاسه نشوه بيلولې. هم دا وه چې حکيم خان سره د خپلې تورې خاورو ته وسپارل شو. په اودې پورکې د ده په قبر اوس زيارت جوړ شوې دې چې د هر مذهب او نژاد خلک ورته روان وي.
مهارانه پرتاپ د “اراولي” غرونوته ولاړو او هلته نه يې په گوريلاي جنگ لاس پورې کړو. ده په ميواړ کې تل د مغل پوځ په کيمپونوحملې کولې او پرله پسې د چتورگړهه، رنتهبوراو د نگرپور کلا گانې له مغلو بيرته ونيولې. اکبرد ده مقابلې ته درې وارې بيا پوځ ورواستوو چې مهارانه پرتاپ د خپلو پټو ځايونو نه راوباسي خو بريالې نشو. د اراولي په غرونوکې بهيل قبايلو د مهارانه پرتاپ ملا تړکوو او په دې سيمه کې په ځنگلونو کې د جنگ کولو لپاره يې ورته لاره ښودله.
څو کاله وروسته يوه ورځ مهارانه پرتاپ د ښکار پر وخت ټپي شو او د خپلو ټپونو د لاسه په ۱۵۹۷ م کال چاوند نومې ځاې کې د ۵۶ کالو په عمر ومړ. د مړينې نه وړاندې هغه خپل زوې امر سنگهه راجه وټاکلو او له هغه يې څوگند واخيستو چې د مغلو پر ضد به خپله مبارزه جاري وساتي. امر سنگهه هم څو کاله جنگونه وکړل او اخرپخپلو شرايطو يې د مغلو سره روغه وکړه.
په اودې پورکې د هغو جنگونو تاريخ په تيږو کې ياد ساتل شوې دې او په يو پورا باغ کې د اتلانو مجسمې او د دوي د ميړانې داستانونه يې ليکلي دي. سره له دې چې حکيم خان مسلمان و او په مقابل کې مغل هم مسلمانان و خو دی د کمزوري پله وي، د زوره ور پر ضد وجنگيدو. اکبر چې د هند په لر او بر کې د يو معتدل او روڼ اند واکمن په توگه پيژندل کيږي، هغه وخت د تخت او تاج لپاره د هندوانو وينې تويولې. يو افغان چې د هندوانو په ننگ يې توره راپورته کړه يواځې په اودې پورکې يې مجسمه ولاړه ده.
په ۱۹۸۶ م کې د هندوستان حکومت د “حکيم خان سور” په نامه د يوې انعام (جايزې) اعلان وکړو. دا جايزه هغه چا ته ورکړې کيږي چې په هند کې يې د ملي يو والي لپاره تلپاتې ونډه اخستې وي. د ده قرباني د خپل مفکورې د ساتنې يوه الامه ده چې د ټولنې لپاره يې د خپل دين پرواه يې هم ونکړه. د حکيم خان سورجايزه د هند يوه ملې جايزه ده. په دې کې يوه نقريي د “تورانا” افتخاري نښه، شال او پينځويشت زره روپۍ گټونکي ته ورکړې کېږي.

صفيه حليم
لومړۍ خپرونه: ۲۹ جنوري ۲۰۱۳ م
بيا خپرونه: ۷ اکتوبر ۲۰۱۳ م