اوسنی تاريخ او ډيجيټل مواد

ياد مو دي؟
د سندرو کيسټې (پټې) او ټيپ ريکارډر!
د ويډيو کيسټې او وي- سي-آر!
د کيمرې فلم او په غوړ کاغذ تصوير!
په تاسو کې ډېرو سره اوس هم ممکن په سوونو ويډيوګانې او د غږ کيسټې پرتې وي. د يويشتمې ميلادي پېړۍ د پېل سره په څو کلونوکې انسانانو،”آي پوډ” نه يوټيوب، آې فون او آي پېډ نه ورودانګل او ډيجيټل کيمرو کې په ميلونونو عکسونه د نړۍ يو سر نه بل ته د انټرنيټ د لارې خلک ګوري. هغه چې د کاغذونو نه يې ځان بې غمه کړی دی د خپل قيمتي موادو د ساتلو لپاره د “کلاوډ” خبرې کوي.
خو پوښتنه دا ده چې زمونږ تاريخ او کلچر په دې مشينونو څومره خوندي دي.
ځينو خلکو د کيسټو بوجۍ ډکې په خځلو کې وغورځولې، ځکه هره سندره اوس په يو ټيوب کې پيدا کېږي چې پخپل ټيليفون يې ډاونلوډ کولې شئ.
زمونږ ژوند، يادونه او زمونږ د خوښې د کورنۍ تصويرونه، اوس د کمپيوټر په حافظه کې خوندي وي. خو څومره چې ټيکنالوژي پرمختګ کوي، ورسره ډيجيټل توکي هم بدلېږي.
خو، که دا ټکنالوژي هم بدله شوه نو بيا به څه وي؟
کله چې د ټيپونو جوړېدل بند شول نو د ټيپ مشينونو اړتيا پاتې نشوه. ما په ۱۹۹۴ م کې چې کوم کمپيوټر کاروو، د هغې د حافظې ډيسکونه مې تراوسه ساتلي دي خو دا نوې کمپيوټرنشي لوستلې. د دې لپاره هغه زوړ “اېپل” کمپيوټر هم وساتلو.
وينټون ګرې سرف چې د انټرنيت د پلار په لقب پيژندل کېږي، وايي چي زمونږ عکسونه او ليکنې چې اوس په کمپيوټر کې خوندي ګڼو، يوه ورځ به ضايع شي. دا به هله کېږي چې ټول هارډوير او سافټ ويرجوړېدل بند شي. هغه انديښمن دی چې د راتلونکي نسل سره به د يويشتمې پېړۍ يوه نښه هم نه وي پاتې او دا به د ډيجيټل تاريک دوروي.
د عکسونو چاپول بند شول نو هغه کيمرې او فلمونه چې عکسونو لپاره يې کارول، بيکاره شول. خو خبره دا ده چې ټکنالوژي دلته نه ودرېږي او ممکن څو کاله وروستو هرڅه ضايع شوي وي او يا د دې د ليدو او اورېدلو وسيله درسره نه وي.
څرنګه چې د پخوانيو فارميټونوهېڅ ګارنټي نه وه، نو دا اوس ټکنالوژي هم زړېږي. بيا په راتلونکي کې يو وخت راته پته ولګي چې د زوی يا د لور د ماشومتوب عکس نه ليدی شو او نه يې د ليدو څه لاره ورته جوړه ده.
اوس د نړۍ پرمختلليو ملکونو سره کتابتونونه او داسې ځايونه شته چې هر څه په کاغذ او ټيپ ساتلی شي. د دوی ساينسپوهان د وخت نه دوه ګامه وړاندې روان وي او لوستي خلک يې خپل تاريخ د يو نه زياتو حالتونو کې ساتلی شي. راتلونکو سلو کالو کې ممکن په انټرنيټ کې نه ګوګل وي او نه ويکيپيډيا.
په ميډيا اوس دا خبرې هم کېږي چې ليکلې مواد دې په کاغذ هم چاپ شي چې که ټول ډيجيټل مواد ورک هم شول نو يو څه به د راتلوونکي نسل لپاره پاتې وي.
ستونزه زمونږ د خلکو ده چې له پخوا راهیسې يې په کاغذ څه نه ساتل. لږ ډېر چې اوس ورسره دي، دا هم په خځلو کې وغورځوي. نو څومره خلکو تراوسه کتابونه، فاېلونه او زاړه عکسونه سمبال ساتلي دي، سره له دې چې هر څه په انټرنيټ بيدا کېږي.
پښتانه لوی کورونه يواځې د ميلمستيا او د تربور سره په سيالي کې جوړوي. په دې کې د کتابونو او د کاغذ لپاره ځای نه وي.
د خپريدو ڼيته
۲۹ مارچ ۲۰۱۵ م
صفيه حليم