د فارسي او اردو ژبو د دغه دانشور له نوم لږ خلک خبر دي. د ده خپل نوم مختارعلی خان او په ۲۳ نومبر ۱۹۳۲م کې د هند په بریلي کې زیږېدلی و. د ده زمکه وال پلار د روهیلکهنډ د حافظ رحمت خان د ټبر غړی و.
په ۱۸ پېړۍ کې حافظ رحمت خان خپلو زامنو ته وصیت کړی و چې که یو وخت په تاسو د هندوستان زمکه تنګه شوه نو بیرته خپل وطن (مردان) ته لاړ شئ. په ۱۹۴۷م کې د هند له وېش وروسته د پنجاب مسلمانانو پاکستان ته هجرت پېل کړو خو د اتر پردیش ډېر روهیله په انتظار وو چې حالات ښه شي نو دوی به هم کډه وکړی. د مختار علی کورنۍ ۴ کاله وروسته ( ۱۹۵۰م کې) برېلي پریښوده او په بنو کې میشت شول. د مختار د کور ماحول ادبي و او مشر ورور معتصم يې لیکوال و. خو مختار به په پرتو روهیله په قلمي نوم د هندي طرز ” دوهه” یا ټپه ویيله. ۲۰ کلن مختار په پیښور پوهنتون کې ماسټري او قانون (حقوق) له زدکړو وروسته د ملکي خدمتونو امتحان کې کامیابه شو. د هند تعلیم یافته مهاجرو به په پاکستان کې ژر سرکاري نوکري تر لاسه کړه. په ۱۹۵۷م کې مختار هم د ” انکم ټیکس” ( مالیې) په شعبه کې ملازمت وکړو. د خپلې مورنۍ ژبې اردو نه علاوه د پرتو، هندي، فارسی او انګریزي هم زده وو. په ۱۹۶۵م کې ده د مردان یوې پښتنې کورنۍ کې واده وکړو. دی د ښکار او د لوبو شوقین او د هندي ” دوهه” يې د شهرت سبب شو. یو څو بیلګې يې داسې دي.
آنکهه سے اوجهل هو اور ٹو ٹے پربت جیسی پریت
منه دیکهے کی یاری پرتو شیشه کی سی پریت
ساجن تم تو آپ هی بهولے اپنی پریت کے بول
اب میں کس کے دواری جاوں لے چاهت کشکول
تیرے ملن کا سکهه نه پایا پیت هوی جنجال
ساجن میرے من میں دهڑ کے برها کا گهڑیال
د سرکاري نوکرۍ له کبله پرتو روهیله د نورو لیکوالانو له ډلې لیرې پاتې و خو د پېړۍ تر پای د ده د شاعرۍ ۱۳ کتابونه خپاره شول. ” رین اجیارا- ایک دیا دریچے میں – آواز- شکست رنګ- سفر دایرو ں کا- نوای شب او پرتو شب” د ده د ۳۰ کالو د ادبي سفر پړاونه وو. په ” نوای شب” ورته اکادمی ادبیات پاکستان، د ډاکټر محمد اقبال ایوارډ ورکړو. په نثر کې د پرتو روهیله د امریکا د سفر حال ” سفر ګذشت” نومېږي. د دې نه علاوه، د ډیره اسمعیل خان یو فارسي شاعر عطاء الله خان ګنډاپور د شعر ټولګه يې په دوو جلدو کې خپور کړو.
په ۱۹۹۳م کې د تقاعد ( ریټایرمنټ) نه وروسته دی د وزیر اعظم د انسپکټرانو په ډله کې شامل شو. خو هغه وخت دی خپلو لیکنو ته هم اوزګار شو او د هند نامتو شاعر “غالب” په اړه يې څېړنې پېل کړې. ده د غالب ټول فارسي لیکونه په اردو وژباړل او ورسره د هغه د ګرانو شعرونو تشریح هم وکړه. یواځې د غالب په اړه ده ۱۱ کتابونه خپاره کړل او ” کلیات غالب” کې د شعر نه علاوه په فارسي ژبې تر اوسه داسې علمي څېړنه چا نه ده کړی. خو د پیښور پوهنتون د خپل یو عالم قدر ونکړو او لږ پښتانه د پرتو روهیله نوم سره اشنا دي.
په ۱۹۹۴م کې حکومت، پرتو روهیله په صدارتی تمغه امتیاز او په ۲۰۰۸م کې په “ستاره امتیاز” ونمانځلو. د ده ټوله شاعري په”دام خیال” کې راټول او چاپ شوه. پرتو روهیله په ۱۹ ستمبر ۲۰۱۶م کې وفات او کراچي کې خښ دی.